Afdeling: Scherpenheuvel-Zichem i.s.m. Natuurpunt, werkgroep Natuur en Erfgoed

Focusactiviteit: Catselt

Een grensgeval tussen Kempen en Hageland.

Zondag 29 maart 2015 om 14u00

Tussen de grotere natuurgebieden Averbode Bos & Heide, de Demerbroeken en Dassenaarde, liggen her en der wat snippers natuur die Catselt vormen. Verscholen tussen het groen liggen hier ook enkele fraaie kasteeltjes verborgen.

Catselt is een voormalig kleinschalige landbouwenclave in Okselaar, een deelgemeente van Scherpenheuvel-Zichem. De grote waarde van het gebied ligt in het afwisselende reliëf en bodemgesteldheid, gaande van venige plekken tot zandige stuifduinen. Vandaar de grote variatie aan vegetatietypes, van droge heiderelicten tot natte kwelzones met veldrus en zwarte zegge. Op een ingesloten stukje grasland vormt de gevlekte orchis in juni een prachtig paars tapijt.

De grote potenties van het gebied zijn ook al te zien op oude kaarten. De kaart van Ferraris (±1770) toont hier een complex van droge en natte heide met enkele vennen. Later werden op meerdere percelen dennenbossen aangeplant (kaart van Popp +/-1860) en bleven slechts enkele percelen in gebruik als ‘bouwland’. Deze akkertjes werden door hardwerkende keuterboertjes gepacht van de machtige en rijke familie Bosquet, die Okselaar na de Franse Revolutie op de kaart zette. Stamvader Henri Bosquet wilde trouw blijven aan zijn voormalige werkgever, de verdreven koning Willem I en trok zich daarom in 1830 terug in het gehucht Okselaar waar hij de fiere bezitter was van 100 ha heide en landbouwgrond. Het voormalige jachtpaviljoen werd uitgebouwd tot het huidige Arendschotkasteel. Zijn jongste zoon nam in 1870 zijn intrek in de nabijgelegen, gloednieuwe Villa Bosquet en liet ook de kerk bouwen. In het Paterskasteel op het Grootveld werden op het einde van WO 1 oorlogsvluchtelingen opgevangen. En in WO 2 kwam hier een V1 naar beneden, gelukkig zonder veel erg.

Stilaan werden in dit parkbos steeds meer akkertjes in gebruik genomen, gescheiden door paden, grachtjes en houtkanten. Naderhand werden de akkertjes en graslanden verlaten en het gebied verloor sinds enkele decennia zijn agrarisch karakter. Het grachtenpatroon kon niet verhinderen dat sommige stukken te nat werden en daarom werden soms rabatten getrokken om toch nog houtproductie mogelijk te maken. Hier groeit nu veenmos, blauwe bosbes, moeras- en sterzegge en kussentjesmos.

In de graslanden, die nu opnieuw beheerd worden door maaien en begrazing, vinden we soorten zoals bochtige smele, borstelgras, reukgras, pijpenstrootje, veelbloemige veldbies, kantig hertshooi, veldrus en de prachtige knolsteenbreek.
De arme zandgrond vormde een stuifduin die met dennen beplant werd. Elders werd gele zand gedolven voor de huizenbouw langs de Hoornblaas en Turnhoutse baan.

Het ven langs de Hoornblaas werd eertijds opgehoogd en als akker in gebruik genomen. De contouren ervan waren echter nog duidelijk zichtbaar en daarom werd het ven in ere hersteld. Hiervan maken libellen en zeldzame waterjuffers nu dankbaar gebruik om het gebied opnieuw in te palmen.

Gids: Ria De Nève neemt jullie mee op deze boeiende tocht langs een verwevenheid van natuur en erfgoed.

Plaats: parking tegenover café Den Hemel, Hoornblaas 107, Zichem

Info: Margriet Vos, 016 46 04 78, margriet.vos@gmail.com

Website: www.natuurpuntoostbrabant.be