Zondag 12 februari 2017: Excursie natuurstenen Abdij van Averbode (Werkgroep Natuur en Erfgoed)

De architectuur van de abdij van Averbode is een getuigenis van de bezieling en het doorzettingsvermogen van de norbertijnen, of witheren zoals zij gemeenzaam worden genoemd op basis van hun habijt én apostolische inzet, in het bijzonder voor de zielzorg in een groot aantal parochies en bijhuizen. De stichter van de orde was Norbert van Gennep, van adellijke afkomst en kanunnik in het Noordrijnlandse Xanten, een gedreven persoonlijkheid die zich tot doel had gesteld de geloofsovertuiging van de adel te verdiepen in nieuwe leefgemeenschappen gebaseerd op de strenge regel van Sint-Augustinus. Daartoe stichtte hij in 1120 in volle middeleeuwen de abdij van Prémontré, nabij de oude Noordfranse stad Laon. Vandaar dat de norbertijnen tot aan de heiligverklaring van Norbertus bekend stonden als premonstratenzers en achter hun naam de afkorting van hun orde zetten, o. praem. De eerste congregaties in België kwamen er in 1121 met de oprichting van de abdij van Floreffe en in 1124 van de Sint-Michielsabdij te Antwerpen, het moederhuis van de norbertijnenabdijen van Averbode, Tongerlo en Park bij Leuven. Andere nog bestaande Vlaamse norbertijnenabdijen zijn Grimbergen, vermoedelijk gesticht door Norbert zelf, en Postel, opgericht vanuit Floreffe.

Een tweede cruciale persoon voor de geschiedenis van Averbode is de Heilige Johannes de Doper, patroonheilige van de kerk. De keuze voor Johannes de Doper is symbolisch. Hij was als prediker een voorloper van de apostelen en de aankondiger van Jezus Christus als het Lam Gods, hij die zijn leven zal offeren voor het welzijn van de mensen. Het Lam Gods troont boven de kerktoren uit en figureert op het wapenschild van de abdij. Op de frontons van de voornaamste abdijvleugels wordt het weergegeven in combinatie met het wapenschild van de abt-bouwheren, de geestelijke leiders van de abdij, een verwijzing ook naar de adellijke oorsprong van de premonstratenzers.

De norbertijnen hebben nu bijna negen eeuwen standgehouden en van de dorre heuvel van Averbode een eigentijds oord van bezinning gemaakt, ondersteund door een monumentale architectuur waaraan eeuwenlang is gebouwd maar die toch verassend homogeen en aantrekkelijk is. Meer in het bijzonder wordt één materieel onderdeel van de abdij toegelicht, maar wel een waarmee iedere bezoeker wordt geconfronteerd. De natuurlijke bouwstenen (buiten) en decoratieve stenen (binnen) zijn de blikvangers. Ze werden op grond van hun eigenschappen of beschikbaarheid geselecteerd, hun uitwendige vorm is door de mens gemodelleerd, zonder daarbij hun natuurlijke oorsprong of hun eeuwenoude evolutie uit het oog te verliezen. Natuur en cultuur zijn erin verenigd.